فونداسیون، ابتدایی‌ترین بخش ساختمان است که وظیفه حمایت از سازه و توزیع بار و فشار ساختمان را بر عهده دارد. یک فونداسیون قوی و مستحکم، می‌تواند از پایداری و سازماندهی صحیح سازه حمایت کند. در این مطلب، نحوه طراحی و ساخت فونداسیون، نوع مواد ساختمانی مورد استفاده و همچنین مشکلات و روش‌های رفع مشکلات فونداسیون بررسی می‌شود. به فونداسیون پی ساختمان یا شالوده نیز گفته می شود.
بخش اول: معرفی فونداسیون
فونداسیون به عنوان بخشی از ساختمان، وظیفه انتقال بار ساختمان به سطح زیرین خود، ایجاد پایداری برای ساختمان و توزیع بارهای ناشی از نیروهای خارجی به سطح زیرین را دارد. به طور کلی، هر فونداسیون دارای سه عنصر اصلی است: تحتانی، بدون پدستال و با پدستال.
تحتانی: این بخش فونداسیون که به طور مستقیم روی زمین قرار دارد، مانند یک پایه برای ساختمان عمل می‌کند. این عنصر، بارهای ساختمان را به سطح زیرین ساختمان منتقل می‌کند.
بدون پدستال: این عنصر از بتن ساخته شده و به عنوان یک پایه برای دیوارها و دیوارهای پیش‌ساخته عمل می‌کند. این بخش فونداسیون، بارهایی را که از دیوارها و ساختمان به آن منتقل می‌شود، به تحتانی فونداسیون منتقل می‌کند.
با پدستال: این عنصر فونداسیون برای ارائه پشتیبانی به پدستال های ساختمان استفاده می‌شود. همانند بدون پدستال، این عنصر نیز از بتن ساخته شده و به طور مستقیم روی تحتانی فونداسیون قرار دارد.
بخش دوم: نوع مواد ساختمانی مورد استفاده برای فونداسیون
مواد ساختمانی برای فونداسیون باید به گونه‌ای باشند که بتوانند وزن ساختمان و بارهای دیگر را برداشت کنند و همچنین در مقابل نیروهای باد، زلزله و آب پایدار باشند. بیشترین استفاده در فونداسیون‌ها از بتن و فولاد است. در طراحی فونداسیون، علاوه بر مواد ساختمانی، عاملی دیگر نیز در نظر گرفته می‌شود و آن نوع خاک است که فونداسیون روی آن قرار می‌گیرد. برای فونداسیون روی خاک‌های سخت و محکم، از فونداسیون‌های تحتانی استفاده می‌شود. اما در صورتی که خاک‌ها نرم و چسبنده باشند، فونداسیون‌های عمیق با پدستال به کار می‌رود.
بخش سوم: روش‌های ساخت فونداسیون
طراحی و ساخت فونداسیون باید با دقت و بر اساس استانداردهای معتبری انجام شود. در زیر به برخی از روش‌های ساخت فونداسیون اشاره می‌کنیم:
فونداسیون بتنی: فونداسیون بتنی یکی از رایج‌ترین روش‌های ساخت فونداسیون است که در آن بتن به عنوان ماده‌ی اصلی استفاده می‌شود. این روش از بین خود فونداسیون‌های تحتانی، بدون پدستال و با پدستال را شامل می‌شود. در فونداسیون‌های بتنی با پدستال، تولید مصالح به صورت پیش‌ساخته انجام می‌شود و در محلات نصب می‌شود. در فونداسیون‌های بتنی بدون پدستال، مانند فونداسیون‌های ساده، بتن به صورت مستقیم بر روی خاک یا پایه‌ی تحتانی قرار می‌گیرد.
فونداسیون پایین: در این روش، فونداسیون به صورت یک بلوک بتنی بزرگ ساخته می‌شود که باعث توزیع بار به صورت یکنواخت بر روی خاک می‌شود. این روش برای ساختمان‌هایی با وزن سبک مناسب است.
فونداسیون تحتانی: در این روش، فونداسیون به صورت تحتانی یا زیر زمینی ساخته می‌شود. این روش برای ساختمان‌هایی با وزن سنگین و برای خاک‌های نرم و چسبنده استفاده می‌شود.
فونداسیون معلق: در این روش، فونداسیون در فضای بین دو پدستال قرار می‌گیرد. این روش برای ساختمان‌هایی با وزن سبک و برای زمین‌های نرم استفاده می‌شود.
بخش چهارم: نکاتی درباره‌ی فونداسیون
در این قسمت به برخی نکاتی درباره‌ی فونداسیون اشاره می‌کنیم:
توجه به نوع خاک: نوع خاک بسیار مهم است و باید در نظر گرفته شود که فونداسیون به چه صورتی بر روی آن قرار می‌گیرد.
توجه به وزن ساختمان: وزن ساختمان بسیار مهم است و باید در نظر گرفته شود که فونداسیون باید بتواند وزن ساختمان را برداشت کند.
توجه به نوع مواد ساختمانی: نوع مواد ساختمانی نیز باید در نظر گرفته شود و باید از مواد با کیفیت و استاندارد استفاده شود.
توجه به عوامل زیست محیطی: عوامل زیست محیطی مانند زلزله و تغییرات دمایی باید در نظر گرفته شوند و فونداسیون باید بتواند با این عوامل سازگاری داشته باشد.
استفاده از مهندس مجرب: استفاده از مهندس مجرب و متخصص در طراحی و اجرای فونداسیون بسیار مهم است و می‌تواند باعث افزایش کیفیت و ماندگاری فونداسیون شود.
توجه به مواد ضد آب: استفاده از مواد ضد آب در فونداسیون بسیار مهم است و می‌تواند از خرابی و تعمیرات مکرر در آینده جلوگیری کند.
رعایت استانداردها: رعایت استانداردها در طراحی و اجرای فونداسیون بسیار مهم است و می‌تواند باعث افزایش کیفیت و ایمنی ساختمان شود.
توجه به عملکرد آب و فاضلاب: فونداسیون باید به صورتی طراحی شود که عملکرد آب و فاضلاب را نیز بهبود دهد و از نفوذ آب به داخل ساختمان جلوگیری کند.
رعایت نیاز به تهویه: فونداسیون باید به صورتی طراحی شود که امکان تهویه ساختمان را نیز فراهم کند.
نظارت بر اجرا: نظارت بر اجرای فونداسیون بسیار مهم است و باید به صورت دقیق و دوره‌ای انجام شود تا از کیفیت و ماندگاری فونداسیون اطمینان حاصل شود.
